Türkiye’nin Eklem Bacaklı ve Yumuşakça Üretiminin Tahmini
DOI:
https://doi.org/10.61326/actanatsci.v5i2.283Anahtar Kelimeler:
Kafadan bacaklı- Karından bacaklı- Çift kabuklu- Üretim- ARIMAÖzet
Bu çalışmada Türkiye’nin eklem bacaklı ve yumuşakça üretiminin otoregresif bütünleşik hareketli ortalama (ARIMA) yöntemi ile geleceğe yönelik tahmin modeli geliştirilmiştir. Eklem bacaklı ve yumuşakça üretim miktarının tahmininde uygun modelin belirlenmesi için ARIMA modelinin seçiminde performans ölçüm kriterleri olarak kök ortalama kare hatası (RMSE), ortalama mutlak hata (MAE) ve ortalama mutlak yüzde hata (MAPE), Theil’in U değeri kullanılmıştır. Sonuç olarak bu seçim kriterlerinin seriye en iyi uyan modellerin toplam çift kabuklular üretimi için ARIMA (1,0,1) iken kafadan bacaklılar, karından bacaklılar, toplam yumuşakça üretimi, toplam eklem bacaklı üretimi ve genel toplam (yumuşakça + eklem bacaklılar) üretimi için ise ARIMA (1,0,0) olduğu belirlenmiştir. ARIMA (1,0,0) modeli sonuçlarına göre 2030 yılında toplam yumuşakça ve eklem bacaklı üretimi için üretim miktarında azalış eğilimi öngörülmektedir. Kafadan bacaklı üretiminde ise artış eğilimi tahmin edilmektedir. Dolayısıyla, geleceğe yönelik yapılan modelleme çalışmalarında daha yüksek doğrulukta sonuçlar elde edilebilmesi adına seçilecek veri setinin daha odaklanmış şekilde seçilmesi yararlı olacaktır. İklim değişikliği, müsilaj, kaçak avcılığa bağlı olarak stok yönetimindeki düzensizlikler, istilacı türlerin girişi, hastalıklar, yasal düzenlemeler ve balıkçılık yönetimi politikaları gibi çeşitli faktörler bu türlerin üretim miktarı üzerinde doğrudan etkilidir. Bu nedenle, yumuşakça ve eklem bacaklı türlerinin üretiminin sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için uygun politikalar planlanmalıdır. Sonraki çalışmalarda balıkçılık yöneticileri ve karar vericiler için gelecekteki üretim miktarlarının tahmin edilmesinde üretimi tetikleyen bu faktörlerin de dikkate alınması yapılacak tahminlerin doğruluğunu artıracaktır.
Referanslar
Acarlı, S., Acarlı, D., & Kale, S. (2023). Çanakkale Boğazı’nda kritik düzeyde tehlike altında olan Pinna nobilis (Linnaeus 1758) popülasyonunun son durumu. U. Özekinci, E. Ş. Çelik & Y. Şen (Eds.) Çanakkale’de Su Ürünleri, Balıkçılık ve Denizcilik (ss. 301-315). Nobel Bilimsel Eserler.
Acarli, D., Acarli, S., & Kale, S. (2021). The effects of mucilage event on the population of critically endangered Pinna nobilis (Linnaeus 1758) in Ocaklar Bay (Marmara Sea, Turkey). Acta Natura et Scientia, 2(2), 148-158. https://doi.org/10.29329/actanatsci.2021.350.09
Ahern, M., Thilsted, S., Oenema, S., & Kühnhold, H. (2021). The role of aquatic foods in sustainable healthy diets. UN Nutrition Discussion Paper.
Arısoy, H., Bayramoğlu, Z., Ağızan, K., & Ağızan, S. (2021). Global growth trend in fisheries and current situation in Turkey. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 38(4), 499-505. https://doi.org/10.12714/egejfas.38.4.11
Bjørndal, T., Dey, M., & Tusvik, A. (2024). Economic analysis of the contributions of aquaculture to future food security. Aquaculture, 578, 740071. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2023.740071
Box, G.E.P., & Jenkins, G.M. (1976). Time Series Analysis: Forecasting and Control. Holden-Day.
Candemir, S., & Dağtekin, M. (2020). Türkiye su ürünleri üretimi ve yeterlilik endekslerinin tahmini. Acta Aquatica Turcica, 16(3), 409-415. https://doi.org/10.22392/actaquatr.700858
Chakraborty, K., & Joy, M. (2020). High-value compounds from the molluscs of marine and estuarine ecosystems as prospective functional food ingredients: An overview. Food Research International, 137, 109637. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2020.109637
Costello, C., Cao, L., Gelcich, S., Cisneros-Mata, M. Á., Free, C. M., Froehlich, H. E., Golden, C. D., Ishimura, G., Maider, J., Macadam-Somer, I., Mangin, T., Melnychuk, M. C., Miyahara, M., de Moor, C. L., Naylor, R., Nøstbakken, L., Ojea, E., O’Reilly, E., Parma, A. M., … Lubchenco, J. (2020). The future of food from the sea. Nature 588, 95–100. https://doi.org/10.1038/s41586-020-2616-y
Costello, C., Ovando, D., Clavelle, T., Strauss, C. K., Hilborn, R., Melnychuk, M. C., Branch, T. A., Gaines, S. D., Szuwalski, C. S., Cabral, R. B., Rader, D. N., & Leland, A. (2016). Global fishery prospects under contrasting management regimes. Proceedings of the National Academy of Sciences, 113(18), 5125-5129. https://doi.org/10.1073/pnas.1520420113
Çakmak, E., Aksungur, N., Firidin, Ş., Aksungur, M., Çavdar, Y., Kurtoğlu, İ. Z., Başçınar, N. S., Akbulut, B., Savaş, H., Üstündağ, E., Alkan, A., Ergün, H., Ertekin, A., Zengin, B., Serdar, S., Fidan, D., & Özkan, B. (2011). Karadeniz Alabalığı (Salmo trutta labrax Pallas, 1811)’nın özel sektöre kazandırılması. Proje Sonuç Raporu. TAGEM/HAYSÜD/2006/09/03/02.
Çöteli, F. T. (2022). Ürün Raporu Su Ürünleri 2022. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE) Yayın No: 355.
Danovaro, R., Fonda Umani, S., & Pusceddu, A. (2009). Climate change and the potential spreading of marine mucilage and microbial pathogens in the Mediterranean Sea. PLoS ONE, 4(9), e7006. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0007006
FAO FishStat. (2024). FAO Fisheries and Aquaculture Global Statistical Collections. The Food and Agriculture Organization (FAO) of the United Nations. Retrieved on June 30, 2024, from https://www.fao.org/fishery/en/fishstat
FAO, (2024). The State of Food Security and Nutrition in the World 2024. The Food and Agriculture Organization (FAO) of the United Nations. Retrieved on June 30, 2024, from https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/2be6c2fa-07b1-429d-91c5-80d3d1af46a6/content
FAO. (2021). FAO Yearbook. Fishery and Aquaculture Statistics 2019. The Food and Agriculture Organization (FAO) of the United Nations. Retrieved on June 30, 2024, from https://doi.org/10.4060/cb7874t
FAO. (2022). The State of World Fisheries and Aquaculture 2022. Towards Blue Transformation. The Food and Agriculture Organization (FAO) of the United Nations. Retrieved on June 30, 2024, from https://doi.org/10.4060/cc0461en
FAO. (2020). The State of World Fisheries and Aquaculture 2020. Sustainability in action. The Food and Agriculture Organization (FAO) of the United Nations. Retrieved on June 30, 2024, from https://doi.org/10.4060/ca9229en
Gün, A., & Kızak, V. (2019). Dünyada ve Türkiye’de su ürünleri üretiminde istatistiki durum. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 25-36.
Heimann, T., & Delzeit, R. (2024). Land for fish: Quantifying the connection between the aquaculture sector and agricultural markets. Ecological Economics, 217, 108090. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2023.108090
Kale, S. (2020). Trend analysis and future forecasting of marine capture fisheries production of Turkey. Research in Marine Sciences, 5(4), 773-794.
Kale, S., & Berber, S. (2020). Trend analysis and comparison of forecast models for production of Turkish crayfish (Pontastacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) in Turkey. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 30(Additional issue), 973-988. https://doi.org/10.29133/yyutbd.761275
Kale, S., Acarlı, S., Vural, P., & Acarlı, D. (2021). Trend analysis for the global fishery and aquaculture production of the grooved carpet shell Ruditapes decussatus (Linnaeus, 1758) (Mollusca: Bivalvia). Proceedings of the III. Balkan Agricultural Congress, Türkiye. pp.46.
Kobayashi, M., Msangi, S., Batka, M., Vannuccini, S., Dey, M. M., & Anderson, J. L. (2015). Fish to 2030: The role and opportunity for aquaculture. Aquaculture Economics & Management, 19(3), 282-300. https://doi.org/10.1080/13657305.2015.994240
Kumlu, M., Sarıipek, M., & Beksarı, A. (2021). Karides Biyolojisi ve Yetiştirme Teknikleri. https://www.tarimorman.gov.tr/BSGM/Belgeler/Icerikler/Su%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Yeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi/KARI%CC%87DES%20BI%CC%87YOLOJI%CC%87SI%CC%87%20VE%20YETI%CC%87S%CC%A7TI%CC%87RME%20TEKNI%CC%87KLERI%CC%87.pdf (Erişim Tarihi: 30.06.2024)
Kuşat, M., & Kuşat, N. (2019). Su ürünleri sektörü rekabet gücü analizi: Türkiye ve 5 lider ülke örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 15(1), 43-54.
Kuyumcu, N. S. (2024). Türkiye’deki Akdeniz midyesi (Mytilus galloprovincialis Lamarck, 1819) yetiştiriciliğinin mevcut durumu, sorunları ve çözüm önerileri [Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi].
Kuyumcu, N. S., & Acarli, S. (2023). Türkiye’deki Akdeniz midyesi (Mytilus galloprovincialis Lamarck, 1819) yetiştiricilik sektörünün mevcut durumu. Proceedings of the 6th International Eurasian Conference on Biological and Chemical Sciences, Türkiye. pp. 285.
Lattos, A., Papadopoulos, D. K., Feidantsis, K., Karagiannis, D., Giantsis, I. A., & Michaelidis, B. (2022). Are marine heatwaves responsible for mortalities of farmed Mytilus galloprovincialis? A pathophysiological analysis of Marteilia infected mussels from Thermaikos Gulf, Greece. Animals, 12(20), 2805. https://doi.org/10.3390/ani12202805
Mazlum, Y., Demirci, A., Şimşek, E., & Demirci S. (2024). An assessment on harvest, exports and marketing income relationships of freshwater crayfish in Türkiye. Momona Ethiopian Journal of Science, In press.
Ozan, S., & Başer, U. (2024). Sürdürülebilir balıkçılık mümkün mü? Turkish Journal of Agriculture – Food Science and Technology, 12(1), 109-115. https://doi.org/10.24925/turjaf.v12i1.109-115.6186
Ralston, N. V., Raymond, L. J., Gilman, C. L., Soon, R., Seale, L. A., & Berry, M. J. (2024). Maternal seafood consumption is associated with improved selenium status: Implications for child health. Neurotoxicology, 101, 26-35. https://doi.org/10.1016/j.neuro.2024.01.003
Ranz, R. E. R. (Ed.). (2021). Arthropods - Are They Beneficial for Mankind? IntechOpen. https://doi.org/10.5772/intechopen.77940
Savun-Hekimoğlu, B., & Gazioğlu, C. (2021). Mucilage problem in the semi-enclosed seas: recent outbreak in the Sea of Marmara. International Journal of Environment and Geoinformatics, 8(4), 402-413. https://doi.org/10.30897/ijegeo.955739
Smaal, A. C., Ferreira, J. G., Grant, J., Petersen, J. K., & Strand, Ø. (2019). Goods and services of marine bivalves. Springer Nature. https://doi.org/10.1007/978-3-319-96776-9
Teh, L., Teh, L. C. L., & Sumaila, U. R. (2023). Global fisheries: Livelihood impact of overfishing: Technical report: November 30, 2022. The University of British Columbia (UBC) Faculty Research and Publications Fisheries Centre Research Report 31(2). https://doi.org/10.14288/1.0433133
Trondsen, T., Braaten, T., Lund, E., & Eggen, A. E. (2004). Health and seafood consumption patterns among women aged 45–69 years. A Norwegian seafood consumption study. Food Quality and Preference, 15(2), 117-128. https://doi.org/10.1016/S0950-3293(03)00038-7
TÜİK, (2024). Su Ürünleri İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 09.08.2024)
Yıldız, H., Acarlı, S., Doyuk, S. A., Kuyumcu, N. S., & Vural, P. (2023). Çanakkale’de Akdeniz Midyesi (Mytilus galloprovincialis Lamark, 1819) Yetiştiriciliği’nin Dünü, Bugünü ve Yarını. U. Özekinci, E. Ş. Çelik & Y. Şen (Eds.) Çanakkale’de Su Ürünleri, Balıkçılık ve Denizcilik (ss. 273-290). Nobel Bilimsel Eserler.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Hülya Eminçe Saygı, Sefa Acarlı
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
